Waloryzacja wynagrodzenia wykonawcy w umowie o roboty budowlane

16.04.2024

Zasadą jest, że zobowiązanie powinno zostać wykonane zgodnie z umową. Zawierając umowę o roboty budowlane, strony umawiają się na konkretną wysokość wynagrodzenia wykonawcy.

Co jednak w sytuacji, gdy w toku wykonywania umowy dojdzie do sytuacji, które groziłyby wykonawcy poniesieniem rażącej straty?

Aktualna sytuacja gospodarcza, wciąż wysoka inflacja, a także rosnące ceny materiałów i usług często powodują pogorszenie sytuacji wykonawców, którzy nie są w stanie realizować zawartych kontraktów, bowiem ich wykonanie za wynagrodzeniem przewidzianym w umowie groziłoby wykonawcy poniesieniem rażącej straty.

Rozwiązaniem tych problemów może być waloryzacja wynagrodzenia wykonawcy przewidziana zarówno w ustawie Prawo zamówień publicznych, jak i w przepisach Kodeksu cywilnego.

Waloryzacja wynagrodzenia wykonawcy ma stanowić narzędzie ochronne dla wykonawcy, które ma zapewnić przywrócenie równowagi kontraktowej stron, a w konsekwencji umożliwić prawidłowe wykonanie umowy.

W dniu 10 listopada 2022 roku weszła w życie nowelizacja ustawy Prawo zamówień publicznych. Nowelizacją tą wprowadzono m.in. regulacje umożliwiające zmianę umów będących w toku, a także wprowadzono przepisy przewidujące obowiązkową waloryzację.

Najważniejsza zmiana dotyczy art. 439 ust. 1 u.p.z.p. Zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu „umowa, której przedmiotem są roboty budowlane, dostawy lub usługi, zawarta na okres dłuższy niż 6 miesięcy, zawiera postanowienia dotyczące zasad wprowadzania zmian wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy, w przypadku zmiany ceny materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia.”

Powyższe oznacza, że waloryzacja wynagrodzenia stała się obligatoryjna dla wszystkich umów o roboty budowlane, dostawy lub usługi zawartych na okres dłuższy niż 6 miesięcy.

W nowelizacji przewidziano także możliwość waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy dla trwających umów. Zgodnie z nowymi przepisami zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego może zostać wprowadzona, gdy zajdą wystąpią następujące okoliczności:

konieczność modyfikacji zobowiązania wynika z okoliczności, których zamawiający działający z należytą starannością nie mógł przewidzieć;
zmiana nie modyfikuje ogólnego charakteru umowy;
wzrost ceny spowodowany każdą kolejną zmianą umowy nie może przekroczyć 50% wartości pierwotnej umowy.

Zaznaczyć należy, że powyższe przesłanki muszą być spełnione łącznie.

Mając na uwadze treść powyższych przepisów, wykonawca może zwrócić się do zamawiającego z wnioskiem o dokonanie waloryzacji wynagrodzenia przewidzianego w pierwotnej umowie.

W przypadku braku porozumienia pomiędzy stronami umowy, możliwe jest skierowanie do sądu pozwu o waloryzację wynagrodzenia wykonawcy.

Przepisy Kodeksu cywilnego (art. 3571 k.c. i art. 632§2 k.c.) przewidują bowiem możliwość wnioskowania o podwyższenie wynagrodzenia wykonawcy przy spełnieniu określonych w nich przesłanek.

Jeżeli po zawarciu umowy, w toku jej wykonywania, zaistniały szczególne okoliczności, to możliwa i zarazem dopuszczalna jest zmiana treści zobowiązania albo nawet jego wygaśnięcie bez zaspokojenia wierzyciela (klauzula rebus sic stantibus).

Podobnie jak umowne klauzule adaptacyjne, tak i niektóre rozwiązania ustawowe (tzw. klauzule rebus sic stantibus) ewidentnie służą alokacji ryzyka zmiany okoliczności, która może nastąpić
po zawarciu umowy, stanowiąc odstępstwo od generalnej zasady niezmienności treści zobowiązania (pacta sunt servanda) (por. wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 września 2019 r., XXV C 1345/16).