Dopuszczalność zgłoszenia roszczenia z tytułu wydatków i nakładów dokonanych z majątku osobistego jednego małżonka na majątek osobisty drugiego małżonka w postępowaniu o podział majątku wspólnego

Czy jest możliwe zgłoszenie roszczenia rozliczenia z tytułu wydatków i nakładów dokonanych z majątku osobistego jednego małżonka na majątek osobisty drugiego małżonka na drodze sądowej w postępowaniu o podział majątku?

Mamy do czynienia w tej sprawie z dwoma poglądami judykatury:

1. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 grudnia 1980 r. (III CZP 46/80, OSNC 1981/11/206) dopuścił dochodzenie roszczenia na drodze sądowej: „W postępowaniu o podział majątku wspólnego rozliczeniu podlegają również nakłady z majątku odrębnego małżonków na majątek odrębny jednego z nich.”
2. Przeciwne zdanie zostało wyrażone w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1984 r. (III CRN 315/83), w którym stwierdzono, iż: „Hipotezą przepisów art. 567 § 1 k.p.c. w zw. z art. 45 § 1 k.r.o. nie jest objęte rozstrzygnięcie jakie wydatki z majątku odrębnego jednego z małżonków na rzecz majątku odrębnego drugiego z nich podlegają zwrotowi”.

Z powyższego można wywieść wniosek, że: „Skoro treść art. 567 § 1 k.p.c. i art. 45 § 1 k.r.o. nie traktuje o żądaniu rozliczeń z majątku osobistego na majątek osobisty, to zastosowanie wówczas znajdą przepisy kodeksu cywilnego”.

Za możliwością wówczas wystąpienia z takim roszczeniem opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 czerwca 2002 r. (IV CKN 1108/00): „… w postępowaniu o podział majątku wspólnego rozliczeniu podlegają również nakłady z majątku odrębnego małżonków na majątek odrębny jednego z nich jedynie wówczas, gdy na przedmiot majątkowy stanowiący majątek odrębny jednego z małżonków dokonano nakładów zarówno z majątku wspólnego, jak i z majątku odrębnego małżonków”.

Uznać zatem należy, iż wystąpienie z takim żądaniem jest możliwe wtenczas, gdy wydatki i nakłady na majątek osobisty jednego małżonka były czynione zarówno z majątku wspólnego, a także z majątku osobistego drugiego małżonka.

Na celowość takiego rozwiązania może wskazywać chociażby chęć całościowego rozliczenia w jednym postępowaniu. Jako praktyczny zaś obraz takiej sytuacji można podać przykład budowy domu na gruncie należącym do jednego małżonka (do jego majątku osobistego), w przypadku, w którym wydatki i nakłady na ten dom pochodziły z wszystkich mas majątkowych.

Omawiane roszczenie może być jednak rozpoznawane w postępowaniu, gdy zostało zgłoszone i gdy dokładnie określono jego wysokość przez małżonka, który żąda zwrotu wydatków i nakładów. Sąd pierwszej instancji orzeka o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek osobisty tylko na wniosek.

Konkludując, można stwierdzić, iż podniesienie w postępowaniu o podział majątku wspólnego roszczenia z tytułu wydatków i nakładów dokonanych z majątku osobistego jednego małżonka na majątek osobisty drugiego małżonka nie ma charakteru bezwzględnego, lecz wystąpienie z nim jest uzasadnione jedynie w sytuacji wystąpienia określonych przesłanek przedstawionych powyżej.