Czy zdrada małżeństwa zawsze oznacza winę w rozkładzie pożycia małżeńskiego?
Zdrada często uznawana jest za przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego, ale prawo przewiduje liczne wyjątki. Czy zawsze oznacza winę? Jaką rolę odgrywa przebaczenie? Co z wiernością małżeńską? Poznaj interpretacje sądów i kluczowe przepisy w świetle prawa rodzinnego

Czy zdrada małżeństwa zawsze oznacza winę w rozkładzie pożycia małżeńskiego?
Prawdą jest, jak stwierdził Sąd Najwyższy (I CKN 86/97), że nie ulega wątpliwości, że zdrada narusza normy moralne i jest przejawem rażącej nielojalności wobec współmałżonka. Małżonek dopuszczający się zdrady z reguły bywa uznawany winnym rozkładu pożycia.
Jednak ta zasada doznaje niewątpliwie licznych wyjątków, które pomimo dopuszczenia się zdrady przez jednego z małżonków wyłączają jego winę w rozkładzie pożycia
Sam bowiem fakt dopuszczenia się zdrady małżeńskiej nie przesądza automatycznie o winie tego zdradzającego małżonka, rozkładu pożycia małżonków.
Zdrada będzie jedynie wtedy wyłącznym powodem do rozwodu, gdy doprowadzi do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia pomiędzy małżonkami.
Pojęcie pożycia małżeńskiego - Co to dokładnie jest?
Poprzez pożycie małżeńskie rozumiemy swego rodzaju wspólnotę duchową, fizyczną i gospodarczą.
- Więź duchowa to m.in. szacunek, zaufanie, lojalność, wyrozumiałość, respektowanie potrzeb małżonka.
- Więź fizyczna to więź cielesna, seksualna.
- Więź gospodarcza z kolei to więź przejawiająca się wspólnym mieszkaniem i prowadzeniem wspólnego gospodarstwa domowego, spożywaniem posiłków, korzystanie z wspólnych urządzeń domowych.

Indywidualne podejście do oceny winy rozpadu pożycia (więzi małżeńskiej)
Niewątpliwie każda sprawa jest inna i należy do każdej ze spraw podchodzić indywidualnie.
Przykładowo można wskazać, iż nie zawsze brak wspólnego zamieszkiwania przesądza o braku więzi gospodarczej. Istnieją przypadku, gdy bowiem jeden z małżonków (za aprobatą drugiego małżonka) pracuje w innej miejscowości, czy kraju. Czy też brak współżycia małżonków wywołany chorobą jednego z nich, nie może przemawiać za uznaniem ustania więzi fizycznej skutkującej zdefiniowanie tego stanu jako objaw rozpadu pożycia małżeńskiego, tym bardziej z winy małżonka chorego.
Rozpad pożycia małżeńskiego w wyniku zdrady
Typowym przykładem winy rozkładu pożycia małżeńskiego, której nie można przypisać jednemu z małżonków, jest zdrada następująca już po wystąpieniu zupełnego i trwałego rozkładu pożycia pomiędzy małżonkami, gdy wszelkie więzi pomiędzy małżonkami ustały. W takim przypadku nie można przypisać winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego osobie zdradzającej, gdyż po prostu takie pożycie małżeńskie przejawiające się istnieniem pomiędzy małżonki więzi gospodarczej, duchowej i fizycznej, w momencie zdrady już nie istniało.
Przebaczenie a wina w rozkładzie pożycia
Zwrócić na uwagę również na funkcję ,,przebaczania” zdrady, bowiem w przypadku przebaczenia możemy mieć do czynienia z sytuacją, że sama zdrada często nie powinno być uznana za przyczynę rozkładu pożycia. Przebaczenie oznaczać może również, że pomiędzy małżonki nie wygasły wszystkie więzi ich łączące.
Choroba psychiczna a odpowiedzialność za zdradę
Przypisanie winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego jest wykluczone również w przypadku choroba psychicznej małżonka zdradzającego. Osoba chora psychicznie więc dopuszczająca się zdrady małżeńskiej nie może zostać uznania winną za rozkład małżeństwa z tej przyczyny.

Zgoda na zdradę a wierność małżeńska
Poruszając temat zdrady, nie można pominąć wątku, czy małżonkowie mogą zgodzić się na zdradę w małżeństwie, która nie prowadzi do rozkładu pożycia małżeńskiego?
Jak czytamy w nadal aktualnym orzeczeniu Sadu Najwyższego (II C 1255/53) dochowanie wierności małżeńskiej nie podlega dyspozycji stron i wobec tego cudzołóstwo stanowi podstawę rozkładu pożycia nawet wtedy, gdy doszło do tego za zgodą współmałżonka.
Wierność małżonków nie należy do sfery, którą mogą oni dowolnie dysponować.
Zgodnie z art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, małżonkowie są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.
Wierność małżeńska stanowi więc niepodważalnie jedną z podstaw małżeństwa.
Ważnym elementem wspólnego pożycia małżonków jest ich współżycie płciowe i wzajemne zaspokajanie potrzeb seksualnych. Konkretne okoliczności mogą usprawiedliwiać niewykonywanie lub odmowę wykonania obowiązku współżycia seksualnego (np. impotencja, choroba, brak pociągu seksualnego do osób odmiennej płci). Niewypełnianie obowiązku współżycia seksualnego staje się często źródłem rozkładu pożycia.

Zdrada emocjonalna – definicja i skutki
Zapomnieć nie należy, iż pod pojęciem ,,zdrady” rozumieć należy nie tylko zdradę fizyczną, związaną z aktem seksualnym, ale również ,,zdradę” emocjonalną, uczuciową.
Sąd Najwyższy w sprawie C813/51, stwierdził, iż: związanie się małżonka z inną osobą węzłem uczuciowym, w którym wprawdzie nie dochodzi do cudzołożnych stosunków, ale któremu towarzyszą wyznania miłości i pocałunki, może być odczute przez drugiego małżonka jako podrywanie, a nawet zerwanie więzi uczuciowej i moralnej, który łączyła małżonków, i może być zależnie od okoliczności uznane za ważną przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego.
Tym samym więc, samo nawiązanie bliskiej relacji z inną osobą, nawet gdy relacja ta nie przybiera charakteru fizycznego, świadczyć może o zdradzie, gdy wykracza poza normy przyzwoitości.
Zdrada przed zawarciem małżeństwa a jej wpływ na pożycie
Za powód rozkładu pożycia małżeńskiego oraz o winie jednego z małżonków na owy rozkład, świadczyć może również fakt, zdrady w krótkim okresie przed zawarciem małżeństwa, gdy drugi małżonek ,,niezdradzający” dowiedział się o tym już po zawarciu związku małżeńskiego. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy (SNC 1631/52) osoby, które łączy ze sobą wzajemna skłonność i które zamierzają zawrzeć ze sobą małżeństwo, powinny poczuwać się do obowiązku wierności i szczerości. Dlatego też utrzymywanie stosunków cielesnych z osobą trzecią przez jednego z przyszłych małżonków w okresie, gdy łączyły ich już więzy uczuciowe, poprzedzającym bezpośrednio zawarcie przez nich małżeństwa, nie jest zgodne z moralnością…

Miarkowanie winy w prawie polskim
Bez wątpienia również prawo polskie nie przewiduje miarkowania winy i oceniania w kontekście mniejszej lub większej winy.
Jak czytamy w komentarzu Jacka Ignaczewskiego (Rozwód po nowelizacji) małżonek, który zawinił powstanie jednej z wielu przyczyn rozkładu, musi być uznany za współwinnego, chociażby drugi małżonek dopuścił się wielu i to cięższych przewinień… Przykładowo, jeżeli małżonkowi opuszczającemu drugiego małżonka można przypisać współwinę w spowodowaniu przyczyn, które doprowadziły do tego opuszczenia, nie zachodzi przypadek opuszczenia ze słusznej przyczyny (wyr. SN z 22.8.1950 r., C 146/50, NP 1951, Nr 11, s. 46).
Pojęcia zdrady jest więc pojęciem nader szerokim i tak jak wskazano powyżej badanie okoliczności, przyczyn zdrady oraz jej wpływu na winę z rozkładzie pożycia odbywać powinno się w zestawieniu do każdego indywidualnego przypadku.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach związanych z rozwodem, skontaktuj się z nami. Chętnie udzielimy odpowiedzi na wszelkie pytania:
e-mail: t.staskiewicz@sj-legal.pl
tel. +48 606 300 713
Radca Prawny Tomasz Staśkiewicz
Partner w Kancelarii Staśkiewicz Janczarek Adwokaci i Radcowie Prawni