Co podlega podziałowi majątku przy rozwodzie?
Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód niesie ze sobą daleko idące konsekwencje. Dotyczą one nie tylko alimentów, kontaktów z dziećmi czy możliwości powrotu do poprzedniego nazwiska, ale również podziału majątku. Często to właśnie podział aktywów budzi najwięcej emocji na sali rozpraw, ponieważ wizja utraty lub zyskania – nierzadko sporego – majątku przemawia do wyobraźni stron postępowania. Przyjrzyjmy się, co dokładnie podlega podziałowi majątku przy rozwodzie.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego i osobistego współmałżonków?
Aby wyjaśnić, jakie składniki majątku podlegają podziałowi w wyniku rozwodu, trzeba najpierw ustalić, co właściwie będzie dzielone. Zakładając, że małżonkowie nie zmieniali ustawowego ustroju wspólności majątkowej poprzez zawarcie umowy o rozdzielność majątkową (potocznie zwanej intercyzą), wyróżnia się:
- majątek wspólny współmałżonków;
- majątek osobisty każdego małżonka.
Podział majątku obejmuje zasadniczo tylko majątek wspólny, czyli to, co stronom postępowania udało się zgromadzić w czasie trwania małżeństwa. Możliwe jest jednak również rozliczenie nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty. Rozważeniu podlegają również ewentualne nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny
Co wchodzi w skład majątku wspólnego?
Zakres aktywów wchodzących w skład został wymieniony w art. 31 §2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Katalog obejmuje:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie prowadzonym przez ZUS;
- środki zgromadzone na koncie OIPE (Ogólnoeuropejski Indywidualny Projekt Emerytalny).
Stosownie do brzmienia art. 34 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku wspólnego co do zasady wchodzą też przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków.
Co wchodzi w skład majątku osobistego?
Ustawodawca w art. 34 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidział obszerny katalog składników wchodzących w skład majątku osobistego każdego ze współmałżonków. Ta sfera majątkowa obejmuje:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom (będą to np. prawa majątkowe stanowiące wkład do spółki cywilnej lub spółki prawa handlowego);
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. sprzęt sportowy lub biżuteria);
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (np. prawo pierwokupu, użytkowanie, służebność osobista);
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z wyłączeniem renty;
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków (np. nagrody literackie lub artystyczne – muszą mieć charakter szczególny, nie mogą wynikać z pracy zarobkowej);
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy (np. znak towarowy);
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (dotyczy tzw. zasady surogacji).
W praktyce ustalenie, do której sfery majątkowej wchodzi dany składnik nie zawsze będzie proste, ponieważ przepisy ustawy są precyzowane w wielu przypadkach przez orzecznictwo sądowe. Warto zasięgnąć porady kancelarii prawnej specjalizującej się w prawie rodzinnym, aby ustalić na co konkretnie w sprawie rozwodowej może liczyć małżonek domagający się rozwodu.
Kiedy następuje podział majątku przy rozwodzie?
Zasadniczo postępowanie o podział majątku jest przeprowadzane dopiero po zakończeniu postępowania w sprawie o rozwód. Można jednak je połączyć pod warunkiem, że podział majątku nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym. O tym, czy w danej sprawie można mówić o zwłoce decyduje oczywiście sąd. Można jednak przypuszczać, że za nadmiernie skomplikowane zostaną uznane sytuacje, kiedy w skład majątku wspólnego wchodzi np. przedsiębiorstwo, którego wycena wymaga powołania przynamniej jednego biegłego.
Nie jest to naturalnie jedyny sposób podziału majątku. Małżonkowie mogą zawrzeć między sobą umowę – w formie aktu notarialnego, jeżeli w skład majątku wchodzi nieruchomość lub formie pisemnej, jeżeli majątek składa się wyłącznie z ruchomości. Można też zamieścić wniosek o zgodny podział majątku w pozwie o rozwód, do którego druga strona się przyłączy.
Czy darowizna podlega podziałowi majątku przy rozwodzie?
Darowizny uczynione na rzecz jednego z małżonków zasadniczo wchodzą w skład majątku osobistego osoby obdarowanej, chyba że darczyńca wyraźnie wskazał, że życzy sobie zaliczenia darowizny na poczet majątku wspólnego. Aby ustalić losy darowizny, trzeba zapoznać się z aktem darowizny. Teoretycznie taka umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, ale darowizna zachowa ważność również wtedy, jeżeli świadczenie na rzecz obdarowanego zostało już spełnione.
Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2008 r., sygn. II CSK 647/07. Doprecyzowano w nim, że darowizna uczyniona na rzecz jednego ze współmałżonków (np. przez jego rodziców) powinna być zaliczona do jego majątku osobistego. Dotyczy to także pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży tej rzeczy lub innych składników majątku nabytych za tę sumę pieniędzy.
Czy spadek podlega podziałowi majątku przy rozwodzie?
Analogiczne rozwiązanie jak w przypadku darowizny zostało przyjęte dla masy spadkowej. Oznacza to, że spadek będzie dziedziczony wyłącznie przez spadkobiercę niezależnie od tego, czy małżonkowie znajdują się w trakcie postępowania rozwodowego czy już się ono zakończyło. Istnieje możliwość, aby oboje małżonkowie dziedziczyli spadek, ale musi być to wskazane wprost w testamencie, zapisie spadkowym lub poleceniu spadkowym. W przypadku dziedziczenia ustawowego nie ma takiego ryzyka.
Planujesz wystąpić z pozew o rozwód i potrzebujesz wsparcia? Zapraszamy do kontaktu! Nasi prawnicy przygotują indywidualną strategię procesową dopasowaną do konkretnych okoliczności i zapewnią zastępstwo procesowe przed sądem.
